Σ’ αυτήν την εγκυκλοπαίδεια θα προσθέτουμε πολλά λήμματα για τα πολύτιμα βότανα. Γιατί, στο κατάστημα του ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑ, έρχεστε καθημερινά και μας ζητάτε φημισμένα βότανα για τις εξαιρετικές ιδιότητές τους, ή και πιο σπάνια βότανα, που σας συστήνει ο γιατρός σας.
Και, ένεκα ονόματος, ποιο καλύτερο βότανο με το οποίο να ξεκινήσουμε τις διαδρομές μας παρά αυτό το πολύ σπάνιο βότανο: τον μανδραγόρα. Η ιστορία και η φήμη του έχουν πολύ ενδιαφέρον. Και είναι αυτές που ενέπνευσαν για να δοθεί το όνομά του στο κατάστημα ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ. Ξεκινάμε, τονίζοντας, βέβαια, ότι, σήμερα, το φυτό αυτό δε χρησιμοποιείται από μη-ειδικούς και συστήνεται έντονα η αποφυγή οποιασδήποτε χρήσης του σε σπιτικά σκευάσματα, χωρίς τις οδηγίες ή τη σύμφωνη γνώμη γιατρού. Κι αυτό, λόγω της τοξικότητάς του! Εδώ υπάρχει μόνο ως ένα θρυλικό βοτάνι μιας άλλης εποχής…
Ο Μανδραγόρας (λατ. Atropa mandragora, Mandragora officinalis), έχει κι άλλες ονομασίες: μανδραγούδα, μεγαλοβοτάνι, σερνικοβότανο, μήλο του έρωτα, αρκάνθρωπος, καλάνθρωπος. Αυτά τα τελευταία έχουν, κυρίως, να κάνουν με την όψη της μεγάλης σαρκώδους ρίζας του που μπορεί να φτάσει από μισό μέχρι και ένα μέτρο μέσα στη γη και συχνά μοιάζει με ανθρωπόμορφο ξόανο. Τα λουλούδια του έχουν σχήμα καμπανούλας, οι πορτοκαλοκίτρινοι καρποί του έχουν ευχάριστο άρωμα, με υπόγλυκη γεύση.
Πίσω, στην αρχαιότητα, ήταν ένα πολύ σημαντικό φυτό. Το θεωρούσαν αναλγητικό, υπνωτικό, παραισθησιογόνο, σπασμολυτικό, αντιφλεγμονώδες, αφροδισιακό. Το χρησιμοποιούσαν για να προκαλέσουν ξεκούραση σε συνεχή πόνο. Το αναφέρει ο Θεόφραστος, ο οποίος θεωρείται ο θεμελιωτής της επιστημονικής φυτολογίας, ως γιατρικό για την ποδάγρα. Ο Ιπποκράτης φαίνεται να γνωρίζει τη ναρκωτική ενέργεια του μανδραγόρα και θεωρεί ότι ανακουφίζει από τον πόνο, το άγχος, την κατάθλιψη. Ο Διοσκουρίδης μιλά για την υπνωτική/ αναισθητική του δράση, για το πώς τα φύλλα του βοηθούν σε περιπτώσεις φλεγμονής των ματιών, αλλά και για το πώς κάποιοι τον χρησιμοποιούν για να ετοιμάσουν ερωτικά φίλτρα! Ακόμα και στη Γένεση αναφέρεται σαν αφροδισιακό και σαν βότανο για την τεκνοποιία, βοηθώντας τη Ραχήλ να συλλάβει τον Ιακώβ.
Γενικότερα, πάντως, στην αρχαιότητα αλλά και στο Μεσαίωνα, ο μανδραγόρας χρησιμοποιείται σε χειρουργεία ασθενών, ως «αναισθητικό». Παλαιότερα, μάλιστα, η Ελληνική Αναισθησιολογική Εταιρεία είχε ως έμβλημά της τον μανδραγόρα. Η σύγχρονη επιστήμη τον κατατάσσει στην κατηγορία των αναλγητικών. Ωστόσο, σπάνια χρησιμοποιείται στη σύγχρονη ιατρική.
«Να έχεις επάνω σου λίγο μανδραγόρα», έλεγαν οι παλιοί, «για να σου δίνει τύχη, επιτυχία, υγεία, μακροζωία, αγάπη, γονιμότητα. Και για να σε προστατεύει από το φθόνο και την κακία».
Θυμάστε τον περίφημο Χάρι Πότερ? Στη δεύτερη ταινία «Χάρι Πότερ και η κάμαρα με τα μυστικά», γίνεται μάθημα στη σχολή των μάγων, για το φυτό mandrake ή mandragoras, όπως τον λέει χαρακτηριστικά η νεαρή Ερμιόνη. Κι αυτό γιατί με το πέρασμα των αιώνων, ο μανδραγόρας συσχετίστηκε με μυστηριώδη τελετουργικά, μυθοπλασίες και προλήψεις, κυρίως, εξαιτίας της… ανθρωπόμορφης ρίζας του. Κάτι που έχει συμβεί με πολλά βότανα, άλλωστε, τα οποία έχουν θαυμαστές ιδιότητες. Κάθε λογικός άνθρωπος, βέβαια, πιστεύει σε αυτές και όχι σε δήθεν υπερφυσικές «καλές» ή «κακές» τους δυνάμεις.
Εμείς πιστεύουμε στις μυθικές στιγμές της κάθε ανθρώπινης προσπάθειας και στις δικές της θρυλικές δυνάμεις. Ο ανθρωπόμορφος ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ συμβολίζει την ανθρωποκεντρική μας θεώρηση. Το σεβασμό μας στον άνθρωπο, το μέτρο του και την ηθική του φύση.